O psychologii i nie tylko
Rozmowa z panią Anną Patykiewicz - psycholożką w SMS Rekord. Zapraszamy do lektury.
Pani Psycholog, jakie wrażenia po kilku miesiącach pracy w SMS Rekord?
- Wrażenia pozytywne. Muszę przyznać, że w swoim życiu nie widziałam jeszcze takiej szkoły. Jest to dla mnie odkrycie, dlatego że próbuje się tutaj połączyć rozwój młodego człowieka z talentem, w tym wypadku talentem sportowym, co wbrew pozorom nie jest takie łatwe.
Czy w przeszłości interesowała się pani sportem?
- Tak... Bardzo lubiłam i lubię lekkoatletykę. Do tej pory kibicuję zawodnikom, podziwiam ich wyczyny.
Czyli podczas olimpiady w Rio zasiądzie pani przed telewizorem z biało-czerwonym szalem?
- Oczywiście. Pamiętam, z jakim przejęciem oglądałam olimpiadę w Montrealu w 1976 roku, kiedy to Jacek Wszoła rywalizował w skoku wzwyż z pewnym Kanadyjczykiem...
Greg Joy.
- Właśnie! Po niezwykle emocjonującej walce, złoto wywalczył Polak. Radości nie było końca.
Dlaczego akurat wybrała pani psychologię jako główny kierunek swoich zainteresowań?
- Dlatego, że wtedy psychologia wyszła z cienia. To były lata, kiedy taki kierunek pozwolono otworzyć na uniwersytecie. Wcześniej psychologia znajdowała się na indeksie. Nie wolno było uczyć się psychologii, ponieważ obowiązywała filozofia materialistyczna. Psyche to dusza, logos to nauka, więc nie można było uczyć się o duszy, bo jej nie było w założeniu wspomnianej filozofii. A przecież w okresie międzywojennym psychologia w Polsce rozwijała się znakomicie. Po wojnie nie było jej w naszej ojczyźnie, ale pięknie rozkwitała w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych. Pojawiły się testy na inteligencję, psychoanaliza itd. Niezwykle mnie to zaciekawiło. Mój wybór można też potraktować jako młodzieńczy bunt.
Praca w szkole sportowej jest dość specyficzna. Na co warto zwrócić szczególną uwagę w kontakcie z młodymi piłkarzami?
- Po moich obserwacjach stwierdzam, że ten początek jest niezwykle ważny. Czwarta klasa szkoły podstawowej, pierwsza klasa gimnazjum... Ażeby nie przeżywać rozczarowań, należy mieć świadomość tego, że uczniowie teoretycznie poradzą sobie w takiej szkole, łącząc naukę ze sportem. Nasza świadomość jest jednak ograniczona, możemy jedynie towarzyszyć przy próbach. Należy pamiętać, że nieudane próby są dla ucznia emocjonalnym przeżyciem.
Młodzi zawodnicy, często z wielkimi ambicjami i marzeniami, w większości przypadków mają problemy z przyjmowaniem porażek. „Nie przejmuj się! Za tydzień będzie lepiej” – takimi banalnymi pocieszeniami chyba nie wskóramy wiele, prawda?
- Nigdy nie powiedziałabym zbieraczowi butelek, że zostanie Rockefellerem. Ważne jest, by zawodnik zaufał trenerowi, że sukces jest możliwy. Same słowa jeszcze nic nie znaczą... Należałoby stworzyć okazję, w której młody człowiek przeżyje sukces. To przeżycie jest niezwykle ważne, bo podnosi motywację. Po prostu musimy wziąć pod uwagę możliwości ucznia-piłkarza i dać mu do wykonania zadanie takie, które rokuje nadzieję, że zostanie wykonane dobrze. Skutkować to będzie radością i chęcią zrobienia czegoś większego.
Trenerzy, znawcy futbolu, jak i sami piłkarze często powtarzają, że mocna psychika w futbolu to więcej niż połowa sukcesu. Wielu zawodników przegrywało ze stresem. Na treningu wyczyniali cuda, a na meczu mieli „splątane” nogi. Zresztą w szkole jest podobnie. Uczeń w domu potrafi wiele, natomiast na sprawdzianie wiedza umyka. Czy można sobie z tym jakoś poradzić?
- Tak. Jesteśmy trenerami, nauczycielami, pedagogami, psychologami – by pomagać. Przegrana podopiecznego nie może spowodować, że on się zamknie, wycofa, zniechęci. Musimy pokazać mu, że to był tylko jeden nieudany krok. Każda porażka niesie ze sobą naukę. Każdą porażkę można przemienić w sukces. Musimy tylko pokazać, jak to zrobić. Czasem zwykła rozmowa potrafi ukoić ból po niepowodzeniu i dać wiarę w następny dzień. W psychologii istnieje metoda zwana afirmacją. Często ją stosuję w pracy z naszymi uczniami. Dostrzegłam, jak trudno im powiedzieć: „Jestem dobry”. Gdzieś pokutuje w nich myślenie o sobie w niskich kategoriach.
To te ciemne strony rywalizacji?
- Myślę, że tak. W tego typu szkole uczniowie rywalizują ze sobą każdego dnia. Treningi, mecze, lekcje... Te porównania są dla nich bardzo ważne, a nie zawsze możemy osiągać wspaniałe wyniki. Poza tym, chcemy dążyć do sukcesu lub przeskakiwać najlepszych. To typowe dla sportu. Mądry trener, mądry wychowawca będzie umiał wyłapać problem jednostki i dowartościować. Porównania, które okazują się ciągle niekorzystne, przynoszą opłakane skutki.
Przejdźmy teraz do współcześnie „popularnego” problemu, jakim jest dysleksja. Kilkadziesiąt lat temu nikt nie zwracał na to większej uwagi. Teraz uczniowie są kierowani do poradni psychologiczno-pedagogicznych, otrzymują zaświadczenia, ale mam wrażenie, że po dziś dzień nie do końca wszyscy rozumieją, czym tak naprawdę jest dysleksja...
- Dysleksja jako zjawisko rozwojowe istnieje w literaturze od... 120 lat. Pierwszymi osobami, które zajmowały się dysleksją, byli okuliści. Rodzice nagle dostrzegli, że ich dzieci nie widzą liter. „P” mylą z „g”, „t” z „l”... W tym momencie dwóch naukowców: Morgan i Orton – stwierdziło, że to nie jest wada oka, tylko zaburzenia zachodzące w mózgu. Nazwali to „ślepotą słowną”. Do dyskusji włączyli się neurolodzy, nauczyciele, psychologowie. W ten sposób narodziła się nauka zajmująca się dysleksją. W 1993 roku po raz pierwszy wprowadzono definicję, która jest bardzo skomplikowana. W skrócie można powiedzieć, że dysleksja to trudności o charakterze językowym, które dziecko napotyka podczas rozwoju. Pierwotnie dysleksja dotyczyła problemów z czytaniem. W tej chwili - po latach badań - zauważono, że kłopoty wiążą się nie tylko z czytaniem, ale i pismem (dysgrafia), liczeniem (dyskalkulia), ortografią (dysortografia). Uczeń może pięknie znać zasady ortograficzne, ale nie potrafi ich zastosować w pisaniu. Do tego dochodzi Zespół Gerstmanna, gdzie dziecko ma problemy ze wszystkim: z dysleksją, z dysortografią, z dysgrafią, z daltonizmem.
Dyslektycy nie są na straconej pozycji. Darwin, Picasso, Newton są tego najlepszym przykładem...
- W trakcie diagnozy dyslektycznej ocenia się poziom intelektualny. Ażeby w ogóle myśleć o dysleksji, dziecko musi spełnić normę intelektualną. Z mojego wieloletniego diagnozowania dyslektyków mogę powiedzieć, że są to dzieci, które osiągają w testach wyniki wyższe niż przeciętne. Natura z jednej strony odebrała, z drugiej – dodała. Odebrała, bo rozwój percepcyjny (wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny) nie przebiega prawidłowo, ale za to jest wysoki intelekt i tym intelektem próbuje się zastąpić to, co w percepcji jest nieprawidłowe. Czasami to zawodzi... Kiedyś chłopak próbował mi tłumaczyć, że w wyrazie „dóży” zastosował „ó”, bo się wymienia na „o”. Zaciekawiona zapytałam: „W jakim wyrazie pokrewnym?”. Odpowiedział: „Duży, bo dorosły”. Nie brak w tym twórczego myślenia, ale jego zasada oczywiście mijała się z prawdą.
Na zakończenie pytanie przewrotne... Dlaczego, według pani, warto pracować z dziećmi, z młodzieżą?
- Dlaczego? Jakby to panu powiedzieć... Dlatego, że nauczyciel i szkoła są dla uczniów najważniejsze. Kiedyś zadano polskim uczniom pytanie: „Dlaczego chodzisz do szkoły?”. W większości pisali: „Dlatego, że mam swojego nauczyciela”. Więc jak ich można zawieść? Jak w to nie uwierzyć? Nie wierzę, że nauka przez Internet, radio i telewizję przynosi takie same owoce jak ta, która odbywa się w szkole z nauczycielem.
Dziękuję za rozmowę.
Dziękuję.
